
بروتالیسم یک سبک معماری است که در اواسط قرن بیستم شکل گرفت و از دهه 1950 تا دهه 1970 به اوج محبوبیت رسید. اصطلاح “بروتالیسم” از عبارت فرانسوی “béton brut” گرفته شده که به معنای “بتن خام” است. این جنبش معماری به دلیل فرمهای جسورانه و هندسی، مواد خام و طراحی عملکردگرایانه خود شناخته میشود. بروتالیسم واکنشهای متضادی را برانگیخته و هم به دلیل صداقت ساختاری آن ستایش شده و هم بهخاطر ظاهر سردش مورد انتقاد قرار گرفته است.
خاستگاه و تأثیرات
بروتالیسم در پاسخ به نیازهای دوران پس از جنگ برای ساخت مسکن و ساختمانهای عمومی کارآمد و مقرونبهصرفه توسعه یافت. معماران تلاش کردند تا سازههایی ایجاد کنند که علاوه بر عملکردی بودن، بیانگر بیانیههای قوی زیباییشناختی نیز باشند. آثار لوکوربوزیه، به ویژه طراحی Unité d’Habitation در مارسی فرانسه، تأثیر زیادی بر این سبک داشتند.
ویژگیهای کلیدی
1. استفاده از مصالح خام:
یکی از ویژگیهای اصلی معماری بروتالیسم استفاده از مواد خام و بدون تزئین، بهویژه بتن است. فولاد و شیشه نیز بهوفور استفاده میشوند.
2. فرمهای هندسی:
ساختمانهای بروتالیستی اغلب دارای فرمهای بزرگ و بلوکی هستند که در ترکیبهای پیچیده و نامتقارن قرار گرفتهاند.
3. عناصر ساختاری نمایان:
عناصر ساختاری بهصورت آشکار باقی میمانند و فرآیند ساخت بنا را به نمایش میگذارند.
4. اولویت عملکرد:
معماری بروتالیسم بر عملکرد تأکید دارد و اغلب منجر به حذف تزئینات میشود.
5. همپیوندی با محیط شهری:
بسیاری از ساختمانهای بروتالیستی به گونهای طراحی شدهاند که در تضاد شدید با محیط اطراف خود برجسته شوند.
نمونه های برجسته
1. مرکز باربیکن (لندن، انگلستان):
مجموعه فرهنگی و مسکونی با ظاهری شبیه به قلعه.
2. تالار شهر بوستون (بوستون، ایالات متحده):
نمونهای نمادین از معماری بروتالیستی شهری.
3. هابیتات 67 (مونترال، کانادا):
این مجتمع مسکونی توسط موشه سفدی طراحی شده و دارای واحدهای بتنی در هم قفلشونده است.
انتقادات و افول
با وجود محبوبیت اولیه، بروتالیسم با انتقادات قابلتوجهی روبهرو شد. منتقدان این سبک را سرد، غیرصمیمی و سرکوبگر توصیف کردند. استفاده گسترده از بتن اغلب مشکلات نگهداری ایجاد کرد و برخی ساختمانهای بروتالیستی به مرور زمان دچار فرسایش شدند. تا اواخر قرن بیستم، این سبک بهطور عمده جای خود را به روندهای معماری صیقلیتر و زیباتر داد.
احیاء و بازنگری
در سالهای اخیر، علاقه دوبارهای به بروتالیسم پدید آمده است. مورخان معماری و طراحان شروع به قدردانی از جسارت، صداقت و نوآوری در استفاده از مصالح این سبک کردهاند. تلاشهایی برای حفظ بسیاری از سازههای برجسته بروتالیستی در حال انجام است و این سبک حتی بر معماری معاصر نیز تأثیر گذاشته است.
جمع بندی
بروتالیسم همچنان یکی از بحثبرانگیزترین و سوءتفاهمشدهترین جنبشهای معماری است. در حالی که ممکن است برای همه جذاب نباشد، تأکید آن بر عملکردگرایی، صداقت مصالح و فرمهای قدرتمند، اثری ماندگار بر تاریخ معماری برجای گذاشته است. با افزایش قدردانی از بروتالیسم، این سبک یادآور توانایی معماری در برانگیختن تفکر و واکنشهای احساسی عمیق است.