عبدالعزیز فرمانفرماییان (زادهٔ ۱۳۰۰ – درگذشتهٔ ۱۳۹۲) یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین معماران مدرن ایران بود که تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری معماری نوین کشور در قرن بیستم گذاشت. او با ترکیب ویژگی‌های معماری سنتی ایرانی و اصول معماری مدرن غربی، مجموعه‌ای از آثار ماندگار و شاخص را در نقاط مختلف ایران خلق کرد.
تحصیلات و آغاز فعالیت حرفه‌ای
فرمانفرماییان تحصیلات خود را در رشته معماری از دانشگاه École des Beaux-Arts پاریس به پایان رساند و پس از بازگشت به ایران، دفتر مهندسی خود را با نام “مهندسین مشاور عبدالعزیز فرمانفرماییان و همکاران” (AFFA) تأسیس کرد. این دفتر به سرعت به یکی از تأثیرگذارترین شرکت‌های معماری و مهندسی ایران بدل شد.
سبک معماری
او با بهره‌گیری از فرم‌های ساده، خطوط هندسی مشخص، و مصالح مدرن، تلاش کرد معماری‌ای خلق کند که هم‌زمان با تکنولوژی روز همخوانی داشته و در عین حال، هویت ایرانی را حفظ کند. در پروژه‌هایش می‌توان نشانه‌هایی از معماری بومی ایران را با رویکردی مینیمالیستی و عملکردگرایانه مشاهده کرد.
آثار برجسته
از مهم‌ترین آثار فرمانفرماییان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
استادیوم آزادی تهران (با همکاری مهندسین بین‌المللی) – یکی از بزرگ‌ترین و نمادین‌ترین ورزشگاه‌های آسیا
فرودگاه مهرآباد ترمینال‌های جدید – بازتعریف جریان‌های حرکتی در فرودگاه
ساختمان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
ساختمان شرکت نفت در تهران
دانشگاه صنعتی شریف – طرح اولیه
محله شهرک غرب (قصرالدشت) – نمونه‌ای از برنامه‌ریزی شهری مدرن در ایران
میراث و تأثیر
فرمانفرماییان نه‌تنها به عنوان معمار، بلکه به عنوان یک نظریه‌پرداز شهری نیز شناخته می‌شود. او در طراحی‌های خود به آینده‌نگری، مقیاس انسانی، و توسعه پایدار توجه ویژه‌ای داشت. معماری او تأثیر مستقیمی بر نسل بعدی معماران ایرانی گذاشت.
جمع بندی
عبدالعزیز فرمانفرماییان معمار نسلی بود که سعی در پیوند سنت و مدرنیته داشت. او به دور از تقلید صرف از غرب، الگویی از معماری ایرانی-مدرن ارائه کرد که هنوز هم در طراحی شهری و معماری کشور دیده می‌شود. آثار او نه‌تنها به دلیل زیبایی‌شناسی، بلکه به دلیل عملکردگرایی و اندیشه‌محور بودن، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ معماری معاصر ایران دارند.