کامران دیبا (زادهٔ ۱۳۱۵ در تهران) یکی از پیشگامان معماری معاصر ایران است که با نگاهی نو به فرهنگ، معماری و شهرسازی ایران، توانست مفهومی تازه از مدرنیسم بومی را در معماری کشور شکل دهد. دیبا نه‌تنها معمار، بلکه یک شهرساز و هنرمند با ذهنی خلاق بود که همواره به پیوند میان معماری و جامعه توجه داشت.
تحصیلات و آغاز فعالیت
دیبا در ایالات متحده آمریکا تحصیل کرد و مدرک معماری خود را از دانشگاه هاوارد گرفت. او پس از بازگشت به ایران، با تأسیس شرکت معماری خود، فعالیت‌های گسترده‌ای در زمینه طراحی ساختمان‌های فرهنگی، شهری و عمومی آغاز کرد.
ویژگی‌های معماری دیبا
آنچه آثار دیبا را از سایر معماران ایرانی متمایز می‌کند، تلفیق موفق سنت با مدرنیسم است. او معماری را صرفاً یک ساخت فیزیکی نمی‌دید، بلکه آن را بازتابی از فرهنگ و روح مردم می‌دانست. دیبا در طراحی‌هایش از عناصر بومی مانند حیاط مرکزی، ایوان، بادگیر و مصالح محلی بهره می‌گرفت، اما آن‌ها را با هندسه و منطق مدرن ترکیب می‌کرد.
آثار شاخص کامران دیبا
موزه هنرهای معاصر تهران: از معروف‌ترین پروژه‌های او که تلفیقی زیبا از فرم‌های سنتی مانند بادگیر و مناره با هندسه‌ی مدرن است. این موزه امروزه یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی تهران به شمار می‌رود.
فرهنگسرای نیاوران: بنایی که با فضاهای باز و بسته‌اش، به‌خوبی با محیط اطراف و بافت فرهنگی آن منطقه هماهنگ است.
شهر جدید شوشتر (شوشتر نو): یکی از نخستین پروژه‌های شهرسازی مدرن ایران که با هدف ایجاد سکونتگاهی هماهنگ با اقلیم و نیازهای اجتماعی طراحی شد.
پارک شفق: نمونه‌ای از طراحی شهری با محوریت تعامل اجتماعی و فضای سبز، در یکی از محله‌های فرهنگی تهران.
دیدگاه اجتماعی و فرهنگی
دیبا همواره تأکید می‌کرد که معماری نباید از بستر اجتماعی خود جدا باشد. آثار او بر پایه تعامل با مردم، بهره‌گیری از فرهنگ محلی و زیبایی‌شناسی سنتی بنا شده‌اند. او به این باور داشت که معماری می‌تواند ابزاری برای هویت‌سازی و ایجاد حس تعلق در جامعه باشد.
جمع بندی
کامران دیبا را می‌توان یکی از مهم‌ترین معماران ایرانی دانست که با نگاهی عمیق به فرهنگ و هویت بومی، توانست معماری مدرن ایران را به‌سوی الگویی انسانی، اجتماعی و معنادار سوق دهد. آثار او نه‌تنها از نظر زیبایی‌شناسی برجسته‌اند، بلکه از لحاظ فرهنگی، اجتماعی و شهری نیز نقش مهمی در شکل‌گیری معماری معاصر ایران ایفا کرده‌اند. او نمونه‌ای موفق از معماری است که هم‌زمان مدرن و ریشه‌دار در سنت‌ها باقی مانده است.